De WETENSCHAP

De wetenschap over obesitas ontwikkelt zich razendsnel. Elke dag wordt er meer onderzoek gepubliceerd over obesitas vanuit verschillende gebieden van de wetenschappelijke gemeenschap. Meer informatie dan ooit wijst erop dat obesitas een chronische, recidiverende, biologisch en door de omgeving bepaalde ziekte is waar het individu geen controle over heeft.

Volgens nieuw onderzoek spelen neurowetenschap, genetica, epigenetica en het milieu allemaal een rol.

Scroll naar beneden voor meer informatie over de recente wetenschappelijke bevindingen over vier factoren die een rol spelen bij obesitas en hoe onderzoeksprojecten zoals SOPHIA zich richten op gepersonaliseerde behandelingen voor patiënten.

Prof Bart Van der Scheuren MD, PhD: De wetenschap van obesitas

Je titel komt hier

Vertaling

Ik denk dat we in de afgelopen 10 tot 20 jaar enorm veel hebben geleerd over het exacte mechanisme dat ten grondslag ligt aan de pathogenese van obesitas. We hebben geleerd dat onze voedselinname, maar ook onze stofwisseling, nauwlettend in de gaten wordt gehouden door een zeer ingewikkeld systeem van hormonale en neuronale invloeden, dat altijd zal proberen je gewicht stabiel te houden. En dit verklaart dus eigenlijk waarom de mens in staat is om zijn lichaamsgewicht te verdedigen.

Door de precieze hormonale circuits te begrijpen, kunnen we er ook op ingrijpen. Een van de zeer belangrijke hormonen is leptine. Het is een hormoon dat door ons vetweefsel wordt geproduceerd om de hersenen, de hypothalamus in de hersenen, inzicht te geven in de status van de energieopslag in de vorm van vet op dit moment in ons lichaam.

Wat we ons hebben gerealiseerd is dat mensen die leven met obesitas resistent worden voor dit signaal, en dus hun hypothalamus, hun hersenen, niet meer horen, geen exacte manier hebben om te weten wat de vetopslag op elk gegeven moment is. En dit is blijkbaar fundamenteel voor de verdere ontwikkeling van obesitas. Aan de andere kant hebben we ook geleerd dat er hormonen zijn in het maagdarmstelsel die onmiddellijk ook signalen afgeven aan de hersenen, en de hypothalamus is eigenlijk een soort orkestleider, als je wilt.

Het reguleert onze temperatuur, maar ook onze stofwisseling, onze voedselinname, onze honger, ons verzadigingsgevoel. En deze hormonen kunnen nu worden geproduceerd als medicijnen, en dus zijn we in staat om in te grijpen in dit zeer hechte hormonale systeem, en te proberen de balans weer terug te brengen naar een lager gewicht, met andere woorden, de extra kilo's die aan boord zijn kwijt te raken, omdat er iets mis is gegaan in die homeostase, in dat evenwicht. Dus ik denk dat daar de grootste vooruitgang is geboekt.

De grootste vooruitgang is een beter begrip van hoe het lichaam zijn gewicht reguleert en door dat begrip kunnen we ingrijpen in de mechanismen die ertoe leiden dat ons gewicht stabiel blijft.

De theorie van het instelpunt/het instelbereik van het gewicht

Het lichaam heeft de natuurlijke neiging om een stabiel gewicht te behouden binnen een beperkt bereik, zelfs zonder dat we dit bewust controleren. Dit gewichtsbereik, ook wel het instelpunt van het lichaam genoemd, hebben we niet bewust onder controle. Dit instelpunt is wat het lichaam het veiligst acht om te overleven en het zal zich via verschillende mechanismen, waaronder hormoonsignalering en hersenchemie, verzetten tegen afwijkingen hiervan.

Voor mensen met obesitas is afvallen een hele uitdaging, en afvallen is zelfs nog moeilijker omdat het gewicht dat het lichaam heeft ingesteld voor hen hoger kan zijn. Door middel van vele complexe processen werkt hun lichaam hard om dat gewicht te verdedigen. Het is heel belangrijk om te begrijpen dat obesitas een ziekte is en niet de schuld van het individu.

Dingen die het instelpunt kunnen beïnvloeden zijn onder andere onze genen, veranderingen in onze genen als reactie op onze omgeving, bepaalde ziekten, stress, sommige geneesmiddelen of medicijnen en bariatrische chirurgie.

Zie voor meer informatie:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK592402/

Dr. Andrew JENKINSON: Het instelpunt gewicht

Je titel komt hier

Vertaling

Het gewicht van mensen wordt dus niet willekeurig bepaald door hoeveel ze van eten houden of hoe gulzig ze zijn of hoe lui ze zijn, maar wordt bepaald door je individuele streefgewicht. En dit wordt berekend door het gewichtscontrolecentrum in je hersenen. De hypothalamus, afhankelijk van je genen, maar ook afhankelijk van verschillende andere delen van de omgeving, waaronder wat voor soort voedsel je eet en of je veel stress hebt en of je goed slaapt.

Dus de elementen in de voeding die belangrijk zijn, zijn onder andere, weet je, als je te veel geraffineerde koolhydraten en suiker hebt, zal dat je insulineniveau verhogen, wat het gewichtscontrolehormoon leptine zal blokkeren. Andere factoren zoals veel stress kunnen je cortisol verhogen, gebrek aan slaap kan cortisol verhogen en deze dingen verhogen weer je gewichtspunt.

Dus om af te vallen en gewichtsverlies vol te houden, moet je begrijpen waarom je gewicht zo hoog is als je met obesitas leeft. En als je dat eenmaal begrijpt, kun je de factoren in je omgeving die dat veroorzaken veranderen. Je kunt dus voedingsmiddelen vermijden die je stofwisseling verstoren en je kunt proberen te ontstressen en beter te slapen.

Metabolische aanpassing

Metabole adaptatie is de fysiologische reactie van het lichaam op calorierestrictie. Het vertraagt de stofwisseling om energie te besparen en het ingestelde gewicht te verdedigen. Dit aanpassingsproces is cruciaal om te overleven in tijden van voedselschaarste, omdat het ervoor zorgt dat het lichaam niet meer energie verbruikt dan het kan binnenkrijgen. Onze moderne omgeving en diëten kunnen echter metabolische aanpassingen creëren die het veel moeilijker maken om gewicht te verliezen. Wanneer we het aantal calorieën drastisch beperken, ervaart ons lichaam dit als een bedreiging voor onze energiebalans. Als gevolg daarvan activeren ze mechanismen om energie te besparen en de snelheid waarmee calorieën worden verbrand te minimaliseren. Deze veranderingen vinden plaats via hormonale veranderingen, regulering van de lichaamstemperatuur en veranderingen in het totale energieverbruik.

Deze compensatiemechanismen, die nuttig zijn om te overleven, kunnen in de moderne samenleving het afvallen en op gewicht blijven belemmeren. Het ingestelde lichaamsgewicht heeft de neiging om significante veranderingen te weerstaan, waardoor het een uitdaging wordt om gewicht te verliezen en te behouden door alleen beperkende diëten.

Zie voor meer informatie:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33677461/

A woman sitting at a table with a pink laptop.

Leptineresistentie

Leptine is een hormoon dat wordt geproduceerd door vetcellen en dat fungeert als een boodschapper van je lichaam naar je hersenen. Het communiceert hoeveel vet je hebt opgeslagen en helpt bij het reguleren van je eetlust, energieverbruik en hoeveel energie je lichaam wil verbranden.

Als het goed werkt, geeft leptine de hersenen signalen om ons minder hongerig te maken en ons energieverbruik te verhogen, wat ons helpt om een stabiel lichaamsgewicht te behouden. Bij mensen met obesitas kan het leptinesignaal echter "geblokkeerd" raken of "niet gezien" worden door de hersenen. Dit wordt leptineresistentie genoemd. Verschillende dingen kunnen na verloop van tijd bijdragen aan leptineresistentie, waaronder ontstekingen, hoge insuline of insulineresistentie en genetische aanleg. Wanneer leptineresistentie optreedt, ontvangen de hersenen geen duidelijke boodschap van de vetcellen dat er voldoende opgeslagen energie is, wat kan leiden tot een aanhoudend hongergevoel en een lagere stofwisseling.

Als gevolg hiervan kunnen sommige mensen met obesitas een voortdurend hongergevoel hebben, maar ook moeite hebben om energie te verbranden, ook al heeft hun lichaam misschien genoeg opgeslagen vet, hebben ze overmatig vet geaccumuleerd. Dit kan leiden tot verdere gewichtstoename en de ontwikkeling van obesitasgerelateerde complicaties.

Zie voor meer informatie:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6354688/

A man is preparing food in the kitchen with his children.

ULTRAVERWERKT VOEDSEL

Energie-inname, onze moderne voedselomgeving en ultraverwerkte voedingsmiddelen.

Onze moderne voedselomgeving en in het bijzonder ultraverwerkte voedingsmiddelen (UPF's) worden steeds vaker in verband gebracht met toenemende obesitas.

Wat zijn ultraverwerkte voedingsmiddelen (UPF's)?

UPF's zijn er in vele vormen en worden veel aangetroffen in onze moderne voedselomgeving. Je kunt ze herkennen aan lange lijsten met ingrediënten die niet gebruikt zouden worden in een huishoudelijke keuken of een lange houdbaarheid.

Het is belangrijk om op te merken:

Niet alle UPF's zijn gelijk: Sommige UPF's kunnen gezonder zijn dan andere, afhankelijk van hun ingrediënten en algemene voedingsprofiel.
Andere factoren spelen een rol: UPF-consumptie is slechts één factor die bijdraagt aan obesitas, en bijkomende factoren zoals individuele biologie, genetica en algemene voedingspatronen spelen ook een belangrijke rol.

Waarom zijn UPF's een probleem?

Ze zijn gemaakt om zeer smakelijk te zijn: UPF's worden vaak gemaakt om extreem smakelijk en verslavend te zijn, door smaakstoffen, texturen en combinaties van macronutriënten te gebruiken die de beloningscentra in de hersenen activeren.
Deze "hyper-eetbaarheid" kan in wisselwerking staan met onze oeroude evolutionaire eetlust en motivatiesystemen om overconsumptie teweeg te brengen.
Ze zijn vaak verpakt met misleidende gezondheidsclaims of portiegroottes.
Onderzoek naar de specifieke mechanismen waarmee BFP's de energie-inname beïnvloeden, waaronder effecten op de eetlusthormonen, darmbacteriën en beloningsmechanismen, is een relatief recent studiegebied.
De langetermijneffecten van deze voedingsmiddelen op mensen die vatbaarder zijn voor obesitas (via hun specifieke genetische opmaak) zijn nog niet bekend.
Het lichaam heeft metabole en hedonische regulatiesystemen voor het handhaven van de "set-point" van ons gewicht en overmatige blootstelling aan UPF's kan de homeostase (balans) van deze systemen verstoren.

De nieuwste wetenschap

Enkele van de meest recente collegiaal getoetste wetenschappelijke onderzoeken die een verband suggereren tussen de consumptie van sterk bewerkte voedingsmiddelen en obesitas zijn:

Een systematische review in het Nutrition Journal analyseerde 20 epidemiologische onderzoeken naar de gezondheidsuitkomsten die in verband worden gebracht met de consumptie van sterk bewerkte voedingsmiddelen. Deze review omvatte meer dan 334.000 deelnemers en vond een significante associatie tussen de consumptie van sterk bewerkte voedingsmiddelen en een verhoogd risico op overgewicht en obesitas, naast andere gezondheidsuitkomsten.

Onderzoek gepubliceerd in het European Journal of Clinical Nutrition ondersteunt ook het verband tussen de consumptie van sterk bewerkte voedingsmiddelen en obesitas. Hieronder vallen onderzoeken die zijn uitgevoerd in Iran, Canada, Brazilië, de Verenigde Staten en verschillende Europese landen, die consistent een sterk verband hebben aangetoond tussen een hoge consumptie van sterk bewerkte voedingsmiddelen en een verhoogde obesitasindicator.

Zie voor meer informatie:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5053237/
https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rstb.2022.0449#d1e1215
Chen, X., Zhang, Z., Yang, H. et al. Consumptie van ultrabewerkte voedingsmiddelen en gezondheidsuitkomsten: een systematisch overzicht van epidemiologische studies. Nutr J 19, 86 (2020). https://doi.org/10.1186/s12937-020-00604-1
Harb, A. A., Shechter, A., & Koch, P. A. (2023). Ultrabewerkte voedingsmiddelen en de ontwikkeling van obesitas bij volwassenen. European Journal of Clinical Nutrition, 77(6), 619-627. https://doi.org/10.1038/s41430-022-01225-z
Chang, K., Gunter, M., et al. (2023). Ultrabewerkte voedselconsumptie, kankerrisico en kankersterfte: een grootschalige prospectieve analyse binnen de UK Biobank. https://doi.org/10.1016/j.eclinm.2023.101840
van Galen, K.A., Schrantee, A., ter Horst, K.W. et al. Brain responses to nutrients are severely impaired and not reversed by weight loss in humans with obesity: a randomized crossover study. Nat Metab 5, 1059-1072 (2023). https://doi.org/10.1038/s42255-023-00816-9

A woman standing on a railing near the ocean.

OPKOMENDE WETENSCHAP

Project SOPHIA

SOPHIA (Stratification of Obese Phenotypes to Optimize Future Obesity Therapy) is een door de EU en de industrie gesteund internationaal onderzoeksproject van 16 miljoen euro om bruikbare hulpmiddelen te ontwikkelen om te voorspellen wie complicaties van obesitas zal ontwikkelen.

Obesitas wordt in verband gebracht met meer dan 200 complicaties, maar we kunnen nog niet voorspellen wie ze zal ontwikkelen of wie ermee te maken zal krijgen. Bovendien zijn er geen voorspellers voor wie zal reageren op obesitasbehandelingen.

SOPHIA zal identificeren en karakteriseren klinisch zinvolle subpopulaties van patiënten met obesitas, zodat de juiste behandeling voor de juiste mensen op het juiste moment wordt toegepast. Het onderzoeksconsortium zal deze kennis gebruiken om een model te bieden voor de manier waarop de wereld over obesitas praat, gericht op nieuwe inzichten en een nieuw vocabulaire.

De stem van mensen die leven met obesitas staat centraal in SOPHIA via een patiëntenadviesraad, die ervoor zorgt dat de inzichten, meningen en wensen van patiënten uitgebreid worden meegenomen in het onderzoek. De onderzoeksgroep zal bijdragen aan een meer patiëntgericht en rechtvaardig verhaal over obesitas en de meervoudige gevolgen ervan voor individuen vanuit zowel een sociaal als medisch perspectief. Het begint ermee dat obesitas een chronische ziekte is, niet iets waar mensen voor kiezen om mee te leven.

De einddatum van het onderzoek is mei 2025.

Project SOPHIA Factsheet (https://www.imi.europa.eu/projects-results/project-factsheets/sophia)
Project website (https://imisophia.eu)

"Obesitaszorg en afvallen zijn niet hetzelfde."

Internationale samenwerking op het gebied van obesitas